1. Quonuiam autem duo gradus praedicti, ducendo nos in Deum per uestigia Sua, per quae in cunctis creaturis relucet, manuduxerunt nos usque ad hoc, ut ad nos reintraremus, in mentem scilicet nostram, in qua diuina relucet imago; hinc est, quod iam tertio loco, ad nosmetipsos intrantes et quasi atrium forinsecus relinquentes, in sanctis, scilicet anteriori parte tabernaculi, conari debemus per speculum uidere Deum: ubi ad modum candelabri relucet lux ueritatis in facie nostrae mentis, in qua scilicet resplendet imago beatissimae Trinitatis. Intra igitur ad te et uide, quoniam mens tua amat feruentissime semetipsam; nec se posset amare, nisi nosset; nec se nosset, nisi sui meminisset, quia nihil capimus per intelligentiam, quod non it praesens apud nostram memoriam, et ex hoc aduertis animam tuam triplicem habere potentiam, non oculo carnis, sed oculo rationis considera igitur harum trium potentiarum operationes et habitudines, et uidere poteris Deum per te tanquam per imaginem, quod est uidere per speculum in aenigmate.

2. Operatio autem memoriae est retentio et repraesentatio non solum praesentium, corporalium et temporalium, uerum etiam succedentium, simplicium et sempiternalium. ≈ Retinet namque memoria praeterita per recordationem, praesentia per susceptionem, futura per praeuisionem. ≈ Retinet etiam simplicia, sicut principia quantitatum continuarum et discretarum, ut punctum, instans et unitatem, sine quibus impossibile est meminisse aut cogitare ea quae principiantur per haec. ≈ Retinet nihilominus scientiarum principia et dignitates ut sempiternalia et sempiternaliter, quia nunquam potest sic obliuisci eorum, dum ratione utatur, quin ea audita approbet et eis assentiat, non tanquam de nouo percipiat, sed tanquam sibi innata et familiaria recognoscat; sicut patet, si proponatur alicui "de quolibet affirmatio, uel negatio", uel "omne totum maius sua parte", uel quaecumque alia dignitas, cui non est contradicere "ad interius rationem". Ex igitur retentione actuali omnium temporalium, praeteritorum scilicet, praesentium et futurorum, habet effigiem aeternitatis, cuius praesen indiusibile ad omnia tempora se extendit. ≈ Ex secunda apparet, quod ipsa non solum habet ab exteriori formari per phantasmata, uerum etiam a superiori suspiciendo simplices formas, quae non possunt introire per portas sensuum et sensibilium phantasias. ≈ Ex tertia habetur, quod ipsa habet lucem incommutabilem sibi praesentem, in qua meminit inuariabilium ueritatum. ≈ Et sic per operationes memoriae apparet, quod ipsa anima est imago Dei et similitudo adeo sibi praesens et Eum habens praesentem, quod cum actu capit et per potentiam "capax Eius est et particeps esse potest".

3. Operatio autem uirtutis intellectiuae est in perceptione intellectus terminorum, propositionum et illationum. ≈ Capit autem intellectus terminorum significata, cum comprehendit, quid est unumquodque per definitionem. sed definitio habet fieri per superiora, et illa per superiora definiri habent, usquequo ueniatur ad suprema et generalissima, quibus ignoratis non possunt intelligi definitiue inferiora. nisi igitur cognoscatur, quid est ens per se, non potest plene sciri definitio alicuius specialis substantiae. nec ens per se cognosci potest, nisi cognoscatur cum suis conditionibus, quae sunt unum, uerum, bonum. ens autem, cum possit cogitari ut diminutum et completum, ut imperfectum et ut perfectum, ut ens in potentia et ut ens in actu, ut ens secundum quid et ut ens simpliciter, ut ens in parte et ut ens totaliter, ut ens transiens et ut ens manens, ut ens per aliud et ut ens per se, ut ens permixtum non-enti et ut ens purum, ut ens dependens et ut ens absolutum, ut ens posterius et ut ens prius, ut ens mutabile et ut ens immutabile, ut ens simplex et ut ens compositum: cum "priuationes et defectus nullatenus possint cognosci nisi per positiones", non uenit intellectus noster ut plene resoluens intellectum alicuius entium creatorum, nisi iuuetur ab intellectu Entis purissimi, actualissimi, completissimi et absoluti, quod est ens simpliciter et aeternum, in quo sunt rationes omnium in sua puritate. quomodo autem sciret intellectus hoc esse ens defectiuum et incompletum, si nullam haberet cognitionem entis absque omni defectu? et sic de aliis conditionibus praelibatis. Intellectum autem propositionum tunc intellectus dicitur ueraciter comprehendere, cum certitudinaliter scit illas ueras esse; et hoc scire est scire, quoniam non potest falli in illa comprehensione. scit enim, quod ueritas illa non potest aliter se habere, scit igitur, illam ueritatem esse incommutabilem. sed cum ipsa mens nostra sit commutabilis, illam sic incommutabiliter relucentem non potest uidere nisi per aliquam lucem omnino incommutabiliter radiantem, quam impossibilie est esse creaturam mutabilem. scit igitur in illa luce, quae illuminat omnem hominem uenientem in hunc mundum, quae est lux uera et Verbum in principio apud Deum. Intellectum uero illationis tunc ueraciter percipit noster intellectus, quando uidet, quod conclusio necessario sequitur ex praemissis; quod non solum uidet in terminis necessariis, uerum etiam in contingentibus, et "si homo currit, homo mouetur". hanc autem necessariam habitudinem percipit non solum in rebus entibus, uerum etiam in non-entibus. sicut enim homine existente sequitur "si homo currit, homo mouetur", sic etiam non existente. huiusmodi igitur illationis necessitas non uenit ab existentia rei in materia, quia est contingens, nec ab existentia rei in anima, quia tunc esset fictio, si non esset in re: uenit igitur ab exemplaritate in arte aeterna, secundum quam res habent aptitudinem et habitudinem ad inuicem secundum illius aeternae artis repraesentationem. omnis igitur, ut dicit Augustinus de Vera Religione, uere ratiocinantis lumen accenditur ab illa ueritate et ad ipsam nititur peruenire. ≈ Ex quo manifeste apparet, quod coniunctus sit intellectus noster ipsi aeternae ueritati, dum non nisi per illam docentem nihil uerum potest certitudinaliter capere. uidere igitur per te potes ueritatem, quae te docet, si te concupiscentiae et phantasmata non impediant et se tanquam nubes inter te et ueritatis radium non interponant.

4. Operatio autem uirtutis elecliuae attenditur in consilio, iudicio et desiderio. ≈ Consiliumautem est in inquirendo, quid sit melius, hoc an illud. sed melius non dicitur nisi per accessum ad optimum; accessus autem est secundum maiorem assimilationem; nullus ergo scit, utrum hoc sit illo melius, nisi sciat illud optimo magis assimilari. nullus autem scit aliquid alii magis assimilari, nisi illud cognoscat; non enim scio hunc esse similem Petro, nisi sciam uel cognoscam Petrum: omni igitur consilianti necessario est impressa notio summi boni. Iudicium autem certum de consiliabilibus est per aliquam legem. nullus autem certitudinaliter iudicat per legem, nisi certus sit, quod illa lex recta est et quod ipsam iudicare non debet; sed mens nostra iudicat de se ipsa cum igitur non possit iudicare de lege, per quam iudicat, lex illa superior est mente nostra, et per hanc iudicat, secundum quod sibi impressa est. nihil autem est superior mente humana, nisi solus Ille qui fecit eam: igitur in iudicando deliberatiua nostra pertingit ad diuinas leges, si plena resolutione dissoluat. Desiderium autem principaliter est illius, quod maxime ipsum mouet. maxime autem mouet quod maxime amatur; maxime autem amatur esse beatum; beatum autem esse non habetur nisi per optimum et finem ultimum: nihil igitur appetit humanum desiderium nisi quia summum bonum; uel quia est ad illud, uel quia habel aliquam effigiem illius. tanta est uis summi boni, ut nihil nisi per illius desiderium a creatura possit amari, quae tunc fallitur et errat, cum effigiem et simulacrum pro ueritate acceptat. Vide igitur. quomodo anima Deo est propinqua et quomodo memoria in aeternitatem, intelligentia in ueritatem, electiua potentia ducit in bonitatem summam secundum operationes suas.

5. Secundum autem harum potentiarum ordinem et originem et habitudinem ducit in ipsam beatissimam Trinitatem. ≈ Nam ex memoria oritur intelligentia ut ipsius proles, quia tunc intelligimus, cum similitudo, quae est in memoria, resultat in acie intellectus, quae nihil aliud est quam uerbum; ex memoria et intellgentia spiratur amor tanquam nexus amborum. haec tria, scilicet mens generans, uerbum et amor, sunt in anima quoad memoriam, intelligentiam et uoluntatem, quae sunt consubstantiales, coaequales et coaeuae, se inuicem circumincedentes. si igitur Deus perfectus est spiritus, habet memoriam, intelligentiam et uoluntatem, habet et Verbum genitum et Amorem spiratum, qui necessario distinguuntur, cum Vnus ab Altero producatur, non essentialiter, non accidentaliter, ergo personaliter. Dum igitur mens se ipsam considerat, per se tanquam per speculum consurgit ad speculandam Trinitatem beatam Patris, Verbi et Amoris, trium personarum coaeternarum, coaequalium et consubstantialium, ita, quod Quilibet in Quolibet est Aliorum, Vnus tamen non est Alius, sed Ipsi Tres sunt unus Deus.

6. Ad hanc speculationem, quam habet anima de suo principio trino et uno per trinitatem suarum potentiarum, per quas est imago Dei, iuuatur per lumina scientiarum, quae ipsam perficiunt et informant et Trinitatem beatissimam tripliciter repraesentant. ≈ Nam omnis philosophia aut est naturalis aut rationalis aut moralis. prima agit de causa essendi et ideo ducit in potentiam Patris, secunda de ratione intelligendi et ideo ducit in sapientiam Verbi, tertia de ordine uiuendi et ideo ducit in bonitatem Spiritus Sancti. Rursus prima diuiditur in metaphysicam, mathematicam et physicam. et prima est de rerum essentiis, secunda de numeris et figuris, tertia de naturis, uirtutibus et operationibus diffusiuis. et ideo prima in Primum Principium Patrem, secunda in Eius imaginem Filium, tertia ducit in Spiritus Sancti donum. Secunda diuiditur in grammaticam, quae facit potentes ad exprimendum; in logicam, quae facit perspicaces ad arguendum; in rhetoricam, quae facit habiles ad persuadendum siue mouendum. et hoc similiter insinuat mysterium ipsius Beatissimae Trinitatis. Tertia diuiditur in monasticam, oeconomicam et politicam. et ideo prima insinuat Primi Principii innascibilitatem, secunda Filii familiaritatem, tertia Spiritus Sancti liberalitatem.

7. Omnes autem hae scientiae habent regulas certas et infallibiles tanquam lumina et radios descendentes a lege aeterna in mentem nostram. et ideo mens nostra tantis splendoribus irradiata et superfusa, nisi sit caeca, manuduci potest per semetipsam ad contemplandam illam lucem aeternam. huius autem lucis irradiatio et consideratio sapientes suspendit in admirationem et econtra insipientes, qui non credunt, ut intelligant, ducit in perturbationem, ut impleatur illud propheticum: illuminans Tu mirabiliter a montibus aeternis, turbati sunt omnes insipientes corde.

BACK