1. Quoniam autem contingit contemplari Deum non solum extra nos et intra nos, uerum etiam supra nos: extra per uestigium, intra per imaginem et supra per lumen, quod est signatum supra mentem nostram, quod est lumen Veritatis aeternae, cum "ipsa mens nostra immediate ab ipsa Veritate formetur"; qui exercitati sunt in primo modo, intrauerunt iam in atrium ante tabernaculum; qui uero in secundo, intrauerunt in sancta, qui autem in tertio, intrat cum summo Pontifice in Sancta sanctorum, ubi supra Arcam sunt Cherubim gloriae obumbrantia propitiatorium per quae intelligimus duos modos seu gradus contemplandi Dei inuisibilia et aeterna, quorum unus uersatur circa essentialia Dei, alius uero circa propria personarum.

2. Primus modus primo et principaliter defigit aspectum in ipsum esse, dicens, quod Qui est est primum nomen Dei. secundus modus defigit aspectum in ipsum Bonum, dicens hoc esse primum nomen Dei. primen spectat potissime ad Vetus Testamentum, quod maxime praedicat Diuinae Essentiae unitatem; unde dictum est Moysi: Ego sum Qui sum; secundum ad Nouum, quod determinat Personarum pluralitatem, baptizando in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. ideo magister noster Christus, uolens adolescentem, qui seruauerat Legem, ad euangelicam leuare perfectionem, nomen Bonitatis Deo principaliter et praecise atrribuit. nemo, inquit, bonus nisi solus Deus. Damascenus igitur sequens Moysen dicit, quod Qui est est primum nomen Dei; Dionysius sequens Christum dicit, quod Bonum est primum nomen Dei.

3. Volens igitur contemplari Dei inuisibilia quoad essentiae unitatem primo defigat aspectum in ipsum esse et uideat ipsum esse adeo in se certissimum, quod non potest cogitari non esse, quia ipsum esse purissimum non occurrit nisi in plena fuga non-esse, sicut et nihil in plena fuga esse sicut igitur omnino nihil nihil habet de esse nec de eius conditionibus; sic econtra ipsum esse nihil habet de non-esse, nec actu nec potentia, nec secundum ueritatem rei nec secundum aestimationem nostram. cum autem non-esse priuatio sit essendi, non cadit in intellectum nisi per esse; esse autem non cadit per aliud, quia omne, quod intelligitur, aut intelligitur ut non ens, aut ut ens in potentia, aut ut ens in actu. si igitur non ens non potest intelligi nisi per ens, et ens in potentia non nisi per ens in actu; et esse nominat ipsum purum actum entis: esse igitur est quod primo cadit in intellectu, et illud esse est quod est Purus Actus. sed hoc non est esse particulare, quod est esse arctatum, quia permixtum est cum potentia, nec esse analogum, quia minime habet de actu, eo quod minime est. restat igitur, quod illud esse est Esse Diuinum.

4. Mira igitur est caecitas intellectus, qui non considerat illud quod prius uidet et sine quo nihil potest cognoscere. sed sicut oculus intentus in uarias colorum differentias lucem, per quam uidet cetera, non uidet, et si uidet, non aduertit, sic oculus mentis nostrae, intentus in entia particularia et uniuersalia, ipsum Esse extra omne genus, licet primo occurrat menti, et per Ipsum alia, tamen non aduertit. unde uerissime apparet, quod "sicut oculus uespertilionis se habet ad lucem, ita se habet oculus mentis nostrae ad manifestissima naturae", quia assuefactus ad tenebras entium et phantasmata sensibilium, cum ipsam lucem summi Esse intuetur, uidetur sibi nihil uidere; non intelligens, quod ipsa caligo summa est mentis nostrae illuminatio, sicut, quando uidet oculus puram lucem, uidetur sibi nihil uidere.

5. Vide igitur ipsum purissimum Esse, si potes, et occurrit tibi, quod Ipsum non potest cogitari ut ab alio acceptum; ac per hoc necessario cogitatur ut omnimode primum, quod nec de nihilo nec de aliquo potest esse. quid enim est per se, si ipsum Esse non est per Se nec a Se? ≈ Occurrit etiam tibi ut carens omnino non-esse ac per hoc ut nunquam incipiens, nunquam desinens, sed aeternum. ≈ Occurrit etiam tibi ut nullo modo in Se habens, nisi quod est ipsum Esse, ac per hoc ut cum nullo compositum, sed simplicissimum. ≈ Occurrit tibi ut nihil habens possibilitatis, quia omne possibile aliquo modo habet aliquid de non-esse, ac per hoc ut summe actualissimum. ≈ Occurrit ut nihil habens defectibilitatis, ac per hoc ut perfectissimum. ≈ Occurrit postremo ut nihil habens diuersificationis, ac per hoc ut summe unum. Esse igitur, quod est Esse purum et Esse simpliciter et Esse absolutum, est Esse primarium, aeternum, simplicissimum, actualissimum, perfectissimum et summe unum.

6. Et sunt haec ita certa, quod non potest ab intelligente ipsum Esse cogitari horum oppositum, et unum horum necessario infert aliud. nam quita simpliciter est Esse, ideo simpliciter primum, ideo non est ab alio factum, nec a Se Ipso potuit, ergo aeternum; item, quia primum et aeternum, ideo non ex aliis, ergo simplicissimum; item quia primum, aeternum et simplicissimum, ideo nihil est in Eo possibilitatis cum actu permixtum, et ideo actualissimum, item, quia primum, aeternum, simplicissimum, actualissimum, ideo perfectissimum; tali omnino nihil deficit, neque aliqua potest fieri additio. quia primum, aeternum, simplicissimum, actualissimum, perfectissimum, ideo summe unum. quod enim per omnimodam superabundantiam dicitur respectu omnium "quod etain simpliciter per superabundantiam dicitur, impossibile est ut conueniat, nisi uni soli". unde si Deus nominat esse primarium, aeternum, simplicissimum, actualissimum, perfectissimum, impossibile est Ipsum cogitari non esse, nec esse nisi unum solum. audi igitur, Israel, Deus tuus Deus unus est ≈ Si hoc uides in pura mentis simplicitate, aliqualiter perfunderis aeternae lucis illustratione.

7. Sed habes unde subleueris in admirationem nam ipsum Esse est primum et nouissimum, est aeternum et praesentissimum, est simplicissimum et maximum, est actualissimum et immutabilissimum, est perfectissimum et immensum, est summe unum et tamen omnimodum. ≈ Si haec pura mente miraris, maiore luce perfunderis, dum ulterius uideo, quia ideo est nouissimum quia primum. quia enim est primum, omnia operatur propter Se Ipsum; et ideo necesse est, quod sit finis ultimus, initium et consummatio, alpha et omega. ≈ Ideo est praesentissimum, quia aeternum. quia enim aeternum, non fluit ab alio nec deficit a Se Ipso nec decurrit ab uno in aliud: ergo nec habet praeteritum nec futurum, sed esse praesens tantum. ≈ Ideo maximum, quia simplicissimum. quia enim simplicissimum in essentia, ideo maximum in uirtute, quia uirtus quanto plus est unita, tanto plus est infinita. ≈ Ideo immutabilissimum, quia actualissimum. quia enim actualissimum est, ideo est Actus Purus, et quod tale est nihil noui acquirit, nihil habitum perdit, ac per hoc non potest mutari. ≈ Ideo immensum, quia perfectissimum. quia enim perfectissimum, nihil potest cogitari ultra ipsum melius, nobilius nec dignius, ac per hoc nihil maius, et omne tale est immensum. ≈ Ideo omnimodum, quia summe unum. quod enim Summe Vnum est eomnis multitudinis uniuersale principium, ac per hoc ipsum est uniuersalis omnium casua efficiens, exemplans et terminans, sicut "causa essendi, ratio intelligendi et ordo uiuendi" est igitur omnimodum non sicut omnium essentia, sed sicut cunctarum essentiarum superexcellentissima et uniuersalissima causa, cuius uirtus, quia summe unita in essentia, ideo summe infinitissima et multiplicissima in efficacia.

8. Rursus reuertentes dicamus: quia igitur Esse purissimum et absolutum, quod est simpliciter Esse, est primarium et nouissimum, ideo est omnium origo et finis consummans. ≈ quia aeternum et praesentissimum, ideo omnes durationes ambit et intrat, quasi simul existens earum centrum et circumferentia. ≈ Quia simplicissimum et maximum, ideo totum intra omnia et totum extra, ac per hoc "est sphaera intelligibilis, cuius centrum est ubique et circumferentia nusquam". ≈ Quia actualissimum et immutabilissimum, ideo "stabile manens moueri dat uniuersa". ≈ Quia perfectissimum et immensum, ideo est intra omnia, non inclusum, extra omnia, non exclusum, supra omnia, non elatum, infra omnia, non prostratum. ≈ Quia uero est summe unum et omnimodum, ideo est omnia in omnibus, quamuis omnia sint multa, et Ipsum non sit nisi unum; et hoc, quia per simplicissimam unitatem, serenissimam ueritatem et sincerissimam bonitatem est in Eo omnis uirtuositas, omnis exemplaritas et omnis communicabilitas; ac per hoc, ex Ipso et per Ipsum et in Ipso sunt omnia et hoc, quia omnipotens, omnisciens et omnimode bonum, quod perfecte uidere est esse beatum, sicut dictum est Moysi: Ego ostendam tibi omne bonum.

BACK